Quá khứ Đào Thị Thanh Tuyền Buổi chiều như một cô gái đài các thả những
sợi nắng vàng óng ả vắt qua giàn hoa lý. Nhàn ngồi bất động bên chiếc
bàn nhìn ra ngoài cửa sổ.
Một đôi bướm nhởn nhơ, chập chờn trên những chùm hoa có hình nụ màu
xanh, vài con chim sẻ sà xuống chùm chụm lượm lặt những hạt cơm vương
trên nền giếng rồi líu ríu bay lên, con mèo con hớ hênh nằm phơi bụng
duỗi bốn chân ngủ say sưa trên ghế dựa đặt ở đầu hè tạo cho buổi chiều
một không gian thật yên ả.
Hình như nàng đã ngồi hóa đá như thế từ rất lâu, đầu óc lộn xộn với bao
ý nghĩ không liền mạch. Bàn tay nàng miết đi miết lại tấm thiệp cưới
màu hồng đến nỗi những ngón tay bám đầy bụi nhũ rơi ra từ những dòng
chữ trên tờ giấy láng, mùi thơm của tấm thiệp khi phảng phất, khi đậm
nồng kéo suy nghĩ của Nhàn mỗi lúc một xa.
Thế rồi cuối cùng người ta cũng phải đứng lại chung với nhau
cho dù bao nhiêu năm cố tình gạt bỏ điều đó chỉ bởi một tờ giấy duy
nhất: Quyết định ly hôn của tòa án. Ngày mai là ngày đám cưới của con
gái Nhàn, đứa con gái nhỏ nhắn, xinh đẹp và thật giỏi giang, giờ chỉ
còn chờ hai tiếng hạnh phúc đến nữa là vẹn toàn. Nhàn cúi xuống lẩn
thẩn đọc lại những dòng chữ in trên tấm thiệp dù đã đọc không biết bao
nhiêu lần đến mức thuộc lòng từng nét chữ hoa hay chữ thường, dấu đậm
hay dấu nhạt. Trang bên kia ông, bà đại diện cho họ nhà trai chỉ có một
dòng, còn bên này hai dòng ông, bà riêng lẻ. Ngày mai nàng sẽ đứng cạnh
chồng trước bàn thờ tổ tiên nhà bên ấy để vợ chồng con gái quỳ lạy. Một
ngày trọng đại trong đời con gái nàng, nhưng đối với nàng cũng quan
trọng không kém, nàng phải đối mặt với nhiều người và điều quan trọng
nhất là đối mặt với anh ấy. Một người đàn ông đã làm thay đổi cuộc đời
nàng từ không đến có và từ có đến không.
Đã hơn mười năm qua rồi, tất cả tưởng như chìm vào quá khứ bỗng tấp nập
trở về. *** Nhàn có nét đẹp vừa lộ liễu vừa kín đáo; nửa Á Đông bởi cô
có gương mặt trái xoan đầy đặn, nửa Tây phương bởi cô có sống mũi cao,
hơi cong chút xíu nơi đầu chóp tạo nên hai cánh mũi bé và khép; đặc
biệt, đôi mắt đen với hàng lông mi dày và cong vút, mỗi khi mở to trông
vừa ngơ ngác vừa ẩn chứa một điều gì sâu thăm thẳm.
Đôi mắt một thời không ít chàng trai gần như muốn chết chìm trong đó.
Hai mươi hai tuổi, vừa tốt nghiệp sư phạm Nhàn lập gia đình với Quốc,
là thày giáo của cô - một giáo viên dạy tiếng Anh nổi tiếng trong thành
phố. Ngày đám cưới hai người rất đẹp đôi, sóng bước bên nhau trong
tiếng xuýt xoa của bạn bè, có cả những ánh mắt ghen tị nhìn theo. Cuộc
sống gia đình như mật ngọt đưa Nhàn từ một cô gái quê tháp cánh trong
ngôi nhà sang trọng - đối với cô tất cả như chỉ mới bắt đầu. Quốc xuất
thân trong một gia đình thuộc giai cấp thượng lưu thời ấy. Anh tốt
nghiệp đại học trong nước, thêm ba năm tu nghiệp ở nước ngoài, bạn bè
quen biết khá đông và cũng chỉ trong cùng một giai cấp. Anh có một cuộc
sống thật sang trọng: đi dạy bằng xe hơi riêng, những đêm tiệc tùng
khiêu vũ, giao lưu với bạn bè… Cưới vợ xong, Quốc được cha mẹ cho ngay
một ngôi nhà được xây theo dạng vila rất đẹp. Đối với Quốc cuộc sống
như thăng hoa: Vợ đẹp, công danh thuận lợi, có nhiều cơ hội thăng tiến
hay chí ít cũng có thể hái ra tiền. Đối với Nhàn, cô gần như bước vào
thế giới khác. Quốc dạy cô nhảy đầm, dạy cô đi, đứng, ngồi, nói, dạy cô
rót champagne, dạy cô mời khách, giao tiếp với mọi người… Nói chung cô
đã được lột xác. Nhàn có con, một đứa con gái, rồi một đứa con trai ra
đời đã không làm cô xấu đi mà ngược lại tạo cho cô một dáng vẻ đàn bà
thật chín, phong cách chững chạc, điềm đạm, tự tin. Trong thế giới của
những người giàu có trông cô đĩnh đạc, đàng hoàng làm sao! Nhiều ánh
mắt ngưỡng mộ khi cô sóng bước cùng chồng tham dự những bữa tiệc sang
trọng hay cặp đôi lượn lờ trong tiếng nhạc dìu dặt của điệu luân vũ.
Nét đẹp đàn bà sang trọng cộng thêm vẻ duyên dáng thùy mị vốn có của
một cô giáo tạo cho cô hoàn hảo đến từng chi tiết nhỏ. Nhiều người đàn
ông ngưỡng một cô, có cả những ánh mắt thèm muốn. Cuộc đời đã không
chắp cánh cho đôi trai tài gái sắc. Những thay đổi của thời cuộc ảnh
hưởng đến tất cả mọi gia đình không ngoại trừ gia đình Quốc. Khi sự
giàu có và sang trọng chỉ còn là lớp vỏ bọc bên ngoài, Nhàn dễ thích
nghi hơn bởi cô vốn xuất thân quê mùa. Thời gian ấy, giáo viên dạy Anh
văn gần như thất nghiệp, Quốc đi về với một vẻ chán chường thấy rõ. Một
con người quen sống trong sự thành đạt từ khi mới lọt lòng khó hòa nhập
vào thực tế một cuộc sống thay đổi đi xuống. Mọi quán xuyến trong gia
đình đổ dồn hết về Nhàn, cô phải làm mọi cách để cho một gia đình tồn
tại. Nhàn quyết định đi buôn. Một người bạn thân của Quốc rủ cô đi buôn
chuyến đường dài hàng nông sản.
Những năm ấy gạo, bắp, đậu… thứ gì cũng hiếm, có thể chuyên chở, trao
đổi được từ vùng này sang vùng kia với số tiền lãi khá cao, nhưng nguy
cơ bị mất cũng không ít. Quốc không đồng ý nhưng anh không còn cách lựa
chọn nào khác hơn. Cuộc đời Nhàn lại bước sang một ngã rẽ khác. Những
chuyến làm ăn trót lọt, cuộc sống gia đình tuy không khá giả như xưa
nhưng cũng dần đủ cho Quốc lấy lại phong độ. Tuy nhiên, những lời ong
tiếng ve về Nhàn lại bắt đầu. Không còn là Nhàn thủy chung nữa, cô đã
sa ngã vào tay người bạn của Quốc. Để cứu sống một gia đình đồng thời
cô cũng đã giết chết luôn hạnh phúc gia đình đó. Khi biết được mọi
chuyện Quốc không cho Nhàn đi buôn nữa, một gia đình luôn có vỏ bọc bên
ngoài đã giải quyết mọi việc trong êm thấm, lặng lẽ và kín đáo. Có lẽ
mọi chuyện sẽ luôn được kín đáo như thế nếu không có những sự thay đổi
thời cuộc khác. Mấy năm sau, công việc dạy tiếng Anh của Quốc bắt đầu
có chỗ đứng.
Anh tìm lại được vị trí của mình, tìm lại được chính anh,
nhưng cũng là lúc anh phải chấp nhận mất gia đình. Khi anh gây dựng lại
tiếng tăm đã im lặng một thời gian khá dài thì người ta bắt đầu khơi
lại đống tro tàn từ quá khứ của gia đình anh - Thói đời thường là thế!
Anh không chịu đựng nổi những lời chì chiết của cha, mẹ, sự trách móc
của họ hàng, bà con cũng như những ánh mắt soi mói của đồng nghiệp. Tất
cả những điều đó làm áp lực buộc anh phải có một quyết định.
Giữ một gương mặt lạnh tanh, Quốc đưa Nhàn tờ giấy ly hôn, bịt chặt tai
trước những lời lẽ van xin của cô. Anh hất tay cô khi cô nắm lấy tay
anh. Anh quay mặt đi khi Nhàn quỳ xuống van xin anh đừng bỏ cô, dù
những giọt nước mắt của cô đã làm lòng anh đau nhói. Nhưng anh cũng
không thể khác hơn. Cuối cùng mọi chuyện được kết thúc. Tờ giấy ly hôn
nhỏ xíu, mỏng tang nhưng có một quyền lực ghê gớm. Ngôi nhà được chia
đôi, hai đứa con cũng chia đôi. Quốc bán một nửa căn nhà và mua một căn
nhà khác. Nhàn vẫn giữ nửa ngôi nhà cũ, cô đi về thầm lặng, nỗi buồn
gặm nhấm, ân hận vò xé, trách mình, trách người và trách đời… Đứa con
gái nhỏ dần lớn lên trong sự u uẩn của người mẹ. Cốt cách sang trọng
như thấm sâu vào máu thịt thể hiện ra bên ngoài từng động tác đi, đứng,
ngồi, nói, cười thật hoàn hảo dù chẳng ai chỉ dạy. Quá khứ của người mẹ
như vết thương đau âm ỉ trong lòng cô con gái mang một nửa dòng máu gia
đình quyền quý. Địa chỉ nhà ba là nơi để cô hẹn gặp những người bạn
trai, nơi ấy ba cô vẫn sống một mình với em trai, vì danh tiếng của ba
trong xã hội, vì cuộc sống của ba nghiêm túc hay ít ra cô cũng muốn
mình có được một vị trí trong xã hội của một người thuộc giai cấp
thượng lưu. Người ta nhìn ba với cặp mắt bao dung nhưng luôn nhìn mẹ
với cặp mắt đầy phán xét - chẳng có điều gì mà thiên hạ không bới ra
cho dù thời gian có liền kín miệng vết thương. Nhàn vẫn còn rất đẹp ở
tuổi năm mươi. Giờ đây hầu như nàng rất ít tiếp xúc với xung quanh, mối
liên hệ giữa nàng và xã hội chỉ còn thông qua tin tức từ cô con gái ban
ngày ở bên nhà ba, tối về ngủ với mẹ.
Ước mơ của cô con gái thành sự thật khi một ngày cô gặp được ý trung
nhân hoàn toàn đúng với mẫu người cô đã thiết kế. Cô sẽ đàng hoàng bước
vào giai cấp thượng lưu bỏ lại đằng sau ngôi nhà và sự cô đơn của người
mẹ. Tất cả mọi điều sẽ chìm vào quá khứ và sẽ được lãng quên khi bước
chân tiến nhanh về phía trước. Cô tự tin như thế! Khi mọi công việc tổ
chức đám cưới được đem ra bàn bạc, gia đình nhà trai đã yêu cầu bên nhà
gái phải đầy đủ vợ chồng đứng bên nhau trong ngày hợp hôn. Tất cả mọi
chuyện được trao đổi qua điện thoại và qua trung gian đôi trẻ đều hoàn
hảo, chỉ còn ngày mai nữa là xong. *** Chiều đã rút hết đi những sợi
nắng vàng trên giàn hoa lý nhường chỗ cho ánh nhập nhoạng giao thoa
giữa hoàng hôn và đêm. Nhàn còn ngồi rất lâu bên bàn viết cho đến khi
tất cả mọi vật ngoài vườn chỉ còn một màu đen nàng mới nặng nề đứng lên
bật một bóng đèn nhỏ. Đám cưới được tổ chức ở bên ấy ngày mai, nàng sẽ
như một người khách, vị trí đứng, đi, nói, cười đều phải tuân theo một
sự sắp đặt… Cô con gái ùa nhanh vào nhà cùng người chồng sắp cưới, nét
mặt rạng rỡ và linh hoạt cô thổi vào ngôi nhà một luồng sinh khí mới: -
Ủa, sao mẹ không mở đèn lớn cho nhà sáng sủa? - Mẹ vui quá mải suy nghĩ
rồi quên.
Các con đã ăn gì chưa? - Ăn rồi mẹ ạ, mẹ chưa ăn cơm sao? -
Mẹ không thấy đói. Chàng rể tỏ vẻ quan tâm: - Mẹ ăn gì con đi mua? Ngày
mai là một ngày rất bận rộn đó mẹ! - Thôi, các con không phải lo cho
mẹ. Đôi trai gái bước nhanh vào phòng líu ta líu tíu bàn công việc ngày
mai. Nhàn không chỉ đứng bên ngoài căn phòng mà nàng còn đứng bên lề
một ngày trọng đại của con gái. - Mẹ ơi bố nói ngày mai mẹ mặc áo dài
nhung đỏ. Cô con gái nói với ra từ trong phòng. - Mẹ biết. Nhàn trả lời
con với âm điệu hơi khàn. Thậm chí chiếc áo dài ngày mai nàng mặc cũng
phải răm rắp tuân theo một sự sắp đặt! *** Quốc là bạn đồng nghiệp với
chồng tôi. Chồng tôi đi dự đám cưới một mình vì tôi bận con nhỏ. Anh về
khi con bé đã ngủ. Ghé vào mùng thơm cái “chụt” vào má con, chồng tôi
nói : - Đám cưới vui ghê , cô dâu chú rể đều đẹp.
Tôi hỏi một câu có lẽ hơi thừa: - Chị Nhàn có đứng cạnh anh Quốc? Kéo
cà vạt ra khỏi cổ áo sơ-mi, chồng tôi trả lời: - Có chứ sao không, nhà
gái một bên, nhà trai một bên chụp hình, quay phim tới tấp. Ngừng một
chút chồng tôi nói tiếp: - Phải công nhận chị Nhàn đẹp thật, hơn cả cô
dâu! Chị ấy mặc áo dài nhung đỏ may theo kiểu xưa, tóc bới cao trông
rất sang trọng và đài các. Giáo viên trong trường chú ý mẹ nhiều hơn cô
dâu. Bàn anh có mấy bà cùng tổ Anh văn với ông Quốc cứ xì xầm nhỏ to.
Bất chợt tôi nghĩ đến chiếc đu quay, nó luôn bắt đầu từ một điểm và cứ
quay vòng qua điểm ấy không biết bao nhiêu lần trong suốt hành trình
quay. Những ngày như thế này quá khứ thường được đem ra nhắc lại, không
biết có phải đó là một phán xét? Thời gian tưởng rằng có thể xóa hết đi
mọi thứ, nhưng không - khúc phim quay chậm luôn được xem lại với nhiều
nhận xét rất khắt khe. *** Một năm sau, không hiểu sao cô con gái chị
Nhàn ôm đứa con mới ba tháng tuổi trở về nhà mẹ và sau đó ở lại luôn
với chị. Hai năm sau cô đi tu nghiệp nước ngoài. Ba năm sau nữa cô trở
về với mẹ được vài tháng rồi sang định cư hẳn ở xứ người. Căn nhà ngày
ấy giờ đã xuống cấp đi nhiều, người ta thấy thấp thoáng một thiếu phụ
dáng người cao dong dỏng ra vào lặng lẽ như chiếc bóng, thỉnh thoảng có
một cậu thanh niên hình như là con trai chị Nhàn ghé lại rồi ra về
nhanh. Tôi biết như vậy khi một lần đến thăm người bạn vừa dọn nhà đến
sát vách nhà chị Nhàn. Đứng ở bên này nhìn sang tôi thấy chị Nhàn nhưng
chị không nhận ra tôi là một người em họ xa của chị. Cũng phải thôi,
ngần ấy năm chị sống khép kín có quan hệ với ai đâu!